تحلیل جایگاه سناریوپردازی در آینده‌نگاری و ارائه چارچوب آینده‌پژوهی و روش‌های کمی و کیفی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

2 استاد، گروه محیط زیست، دانشکده محیط‌ زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

3 استادیار، گروه مدیریت و اقتصاد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

4 استاد، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تاوسون، ایالت مریلند، ایالات متحده آمریکا

5 دانشیار، گروه محیط زیست، دانشکده محیط ‌زیست و شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گلستان، ایران

چکیده

در مقاله حاضر، ضمن بررسی آینده‌­پژوهی و تاریخچه آن تلاش شده است تعریف‌های آینده‌­نگاری و پیش­بینی و تفاوت‌های آن‌ها با بهره‌گیری از مبانی موضوع بیان شود. در همین راستا، مکاتب گوناگون آینده‌­نگاری معرفی، نقش سناریوپردازی در آینده­‌نگاری تبیین و ویژگی‌های کمی و کیفی روش‌­های آینده­‌نگاری و مزایا و معایب آن‌ها پاسخ داده شده است. همچنین، چگونگی استفاده برنامه­‌ریزان از سناریوهای خام برای جست‌وجوهای بیشتر، تعداد سناریو مناسب برای آینده‌­نگاری و مسئله اعتبارسنجی در مطالعات سناریو بررسی شده است. این مقاله، توصیفی-تحلیلی محسوب می­‌شود که در آن با جستار منابع مربوطه تاریخچه آینده‌­پژوهی و روش­‌های آن بسته به هدف و محدوده مورد نظر بررسی شده است. براساس نتایج، رویکردهای سناریوپردازی که از روش­های کمی و کیفی به صورت ترکیبی استفاده می­کنند نسبت به روش­های صرفاً کیفی یا کمی برای سناریوپردازی معتبرتر هستند. با درنظرگرفتن جزییات و پیچیدگی اطلاعات تعداد ۳ تا ۵ سناریو برای آینده‌­نگاری مناسب و بهینه است. از بعد اعتبارسنجی سناریوپردازی، معیارهای سازگاری و مقبولیت سناریوها مهمترین جنبه‌­های مربوط به اعتبارسنجی آن‌هاست.

کلیدواژه‌ها